اقدامات و فعالیتهای مراکز روزانه توانبخشی پس از شیوع بیماری کورونا

جارستان: کارشناس مراکز روزانه معاونت امور توانبخشی بهزیستی گیلان کوروش کوچک پور گفت : به دنبال بروز بیماری کورونا ناشی از شیوع ویروس کووید ۱۹ و تعطیلی مراکز آموزشی از سطوح ابتدایی تا عالی جهت حلوگیری از شیوع و گسترش این بیماری مهلک که اکنون تقریبا” تمامی عالم را فراگرفته و هرروزه شاهد امار مبتلایان و متاسفانه فوتی هستیم، مراکز روزانه توانبخشی(به تعداد ۳۳ مرکز شامل۷مرکز ذهنی، ۱۴ مرکز حرفه آموزی، ۵ کارگاه تولیدی حمایتی ،۱مرکز نابینایان، ۱ مرکز ناشنوایان،۲ مرکز جسمی حرکتی، ۳ مرکز سالمندان) نیز با ارائه خدمت به ۱۰۷۶ نفر از توانخواهان که از تعطیلی مدارس روزانه وابسته به آموزش و پرورش تبعیت می کنند ، از اسفندماه گذشته دستخوش تعطیلی شدند.این مراکز با تعداد ۳۴ مرکز شامل ۷ مرکزذهنی ،۱ مرکز ویژه نابینایان، ۱ مرکز ناشنوایان،۲ مرکز جسمی حرکتی، ۱ مرکز اتیسم، ۳ مرکز سالمندان، ۱۴ مرکز توانبخشی حرفه ای و ۵ کارگاه تولیدی حمایتی می شوند.

کارشناس مراکز روزانه معاونت امور توانبخشی بهزیستی گیلان اظهار داشت : پس از اتمام تعطیلات نوروزی حوزه معاونت توابخشی بهزیستی استان گیلان با دستور مستقیم مدیر کل محترم جهت جلوگیری از افت توانخواهان خدمت گیرنده از لحاظ آموزش و توانبخشی، کلیه مراکز مزبور را مکلف به راه اندازی گروههای مجازی از طریق گوشیهای هوشمند نمود که درآن، توانخواهان یا خانواده آنان،مربیان، نیروهای تخصصی و مسئولین فنی(مدیر) مرکز حضور داشته باشند.در این گروهها از مراکز خواسته شد به تولید مفاهیم آموزشی و توانبخشی به صورت فایلهای تصویری(فیلم و عکس)ف صوتی و متنی بپردازند. ظرف مدت کوتاهی این اقدام از سوی مراکز انجام گرفت و تاکنون نیز دهها حلقه سی دی و دی وی دی از نمونه کارهای انجام گرفته در اختیار حوزه معاونت امور توانبخشی قرار گرفت.

نکته جالب توجه اینجاست که ویروس کورونا از یک جهت تهدید محسوب می شود اما از جهت دیگر فرصت هایی را نیز فراهم آورد.این فرصتها را می توان به این صورت بیان کرد که تا قبل از شیوع بیماری و تعطیلی مراکز میزان ارتباط خانواده ها با مراکز به هیچ عنوان قابل مقایسه با شرایط فعلی نیست و تعامل آنان با مراکز چندین برابر شده و روند آموزش و توانبخشی از مرکز به خانواده توانخواه تسری پیدا کرده است، از سوی دیگر فعالیت مراکز علاوه بر اینکه کمتر نشده بلکه به نوعی افزایش نیز یافته و بستر جدیدی در حوزه آموزش در این مراکز فراهم شده به نام فضای مجازی.یکی از محاسن فضای مجازی این است که اگر توانخواه به هر دلیلی نتوانست در مرکز حضور یابد، میتواند از این فضا استفاده نماید.

این روند همچنان ادامه داشت تا اینکه در مورخ ۱۰/۲/۹۹ شیوه نامه ای تحت عنوان “برنامه آموزش و توانبخشی از راه دور ویژه مراکز روزانه آموزش و توانبخشی” از سوی سازمان بهزیستی کشور به تمامی استانها ابلاغ و حتی پرداخت یارانه به این مراکز منوط به ارائه بسته خدمتی به خدمت گیرندگان به دلیل عدم بهره مندی تمامی آنان از گوشی هوشمند و اینترنت و همچنین تشکیل گروههای مجازی و ارائه گزارش در این خصوص نمود.بنابراین پس از تعطیلی مراکز تمامی خدمت گیرندگان هم از طریق فضای مجازی و هم به صورت بسته خدمات(پیک) از آموزش و توانبخشی بهره مند گردیدند.

.

تولید محتوا ی آموزشی و توانبخشی

تولید محتوا ی اموزشی علاوه بر اینکه اطلاعات مهمی در ارتباط با پروتکلهای بهداشتی که در اختیار مخاطبین قرار می دهد، تقریبا” متفاوت و به شرح ذیل است:

مراکزذهنی شامل: -۱ مهارت های شناختی ، خودیاری ، ارتباطی اجتماعی و بازی ۲ – -انگیزشی و مشاوره ۳- برنامه های کاربردی و نرم افزارهای آموزشی و توانبخشی مرتبط

مراکزجسمی حرکتی شامل: -۱ مداخلات جسمی حرکتی، شناختی ، گفتاری زبانی ،مبتنی بر بازی۲ – برنامه های کاربردی و نرم افزارهای آموزشی و توانبخشی مرتبط

مراکز خانواده و کودک مبتلا به اختلالات شنوایی شامل: -۱ مهارتهای شنیداری ، گفتار و زبان ، شناختی ، ارتباطی اجتماعی ، خودیاری۲- روان شناسی و مشاوره ۳ – برنامه های کاربردی و نرم افزارهای آموزشی و توانبخشی مرتبط

مراکز روزانه خانواده و توانخواه کم بینا و نابینا شامل: -۱ مهارتهای شناختی ، دیداری ، حرکتی و گفتاری ، خودیاری ، ترسیمی ۲- نرم افزارها و برنامه های کاربردی آموزشی توانبخشی مرتبط

مراکز اختلال طیف اتیسم شامل: -۱ مهارتهای شناختی ،ارتباطی اجتماعی ، خود یاری ۲ – مداخلات حسی، حرکتی و گفتاری ۳ – مهارتهای بازی ۴- برنامه های کاربردی و نرم افزارهای آموزشی و توانبخشی مرتبط

مراکز سالمندان شامل: -۱ مهارتهای شناختی ، حرکتی ۲ – روان شناسی و مشاوره ۳ – سرگرمی ۴ – برنامه های کاربردی و نرم افزارهای آموزشی و توانبخشی مرتبط

در راستای اجرایی نمودن شیوه نامه، گروههای مجازی به شرح ذیل تشکیل و شروع به فعالیت نمود :

دو گروه Aو B توسط ستاد سازمان بهزیستی کشور جهت برنامه ریزی و تبادل نظر با استانها،گروه C توسط معاونت امور توانبخشی با حضور کارشناسان استانی، کارشناسان مسئول توانبخشی شهرستانها نماینده انجمن صنفی مراکز غیر دولتی در بخش روزانه و مسئولین فنی(مدیران)مراکز توانبخشی روزانه، گروه D توسط کارشناس مسئول مراکز در شهرستانها و حضور معاون اتمور توانبخشی ، کارشناسان استانی،کلیه مسئولین فنی، مربیان و نیروهای تخصصی مراکز تشکیل و شروع به فعالیت نمود.

مراکز روزانه نیز به تشکیل گروههایE,F,Gاقدام نمودند.در این ۳ گروه که کلیه پرسنل تخصصی ف مربیان و مسئول فنی مرکز،تقریبا کلیه توانخواهان یا خانواده انان عضو شدند(همه افرادی که دارای گوشی هوشمند بودند).

موضوعات و محتوای مبادله شده در گروههای مجازی

اطلاع رسانی به توانخواهان و خانواده ها در زمینه راه اندازی خدمات آموزش و توانبخشی از راه دور و معرفی روال برنامه و بیان ضرورتهای مورد استفادهتوانخواهان یا خانواده آنان از خدمات آموزش و توانبخشی از راه دور (که اصطلاحا” Tele Rehabilitation نامیده می شود)، ارائه برنامه آموزش و توانبخشی مرکز با تعیین زمان،اسامی شرکت کنندگان و برگزارکنندگان، نحوه اجرا(فردی یا گروهی) و اهداف اجرای برنامه (شامل آموزشی، درمانی بخصوص در ارتباط با کورونا،هنری و ورزشی ) و شیوه ارائه محتوا که به صورت تلفنی باشد یا از طریق فضای مجازی یا ارسال پیک به درب منزل توانخواه، ارائه شیوه های آماده سازی خانه و خانواده توانخواه برای آموزش و توانبخشی از راه دور.

برای قسمت اخیر(آماده سازی خانه و خانواده توانخواه )،این توصیه ها از سوی مرکز به خانواده ارائه می شود:

· قبل از شروع برنامه مطمئن شوید که نیازهای اولیه توانخواه برطرف شده است (تغذیه، دفع، خواب، لباس مناسب)

· اگر توانخواه بی قرار، ناراحت و یا عصبانی است به شیوه ای که خود می دانید تا حد امکان آرامش کنید

· مطمئن شوید که در زمان کلاس می توانید حتی المقدور بیشترین توجه را از توانخواه بگیرید

· سعی کنید تا جایی که امکان دارد محیط آموزش توانخواه را خلوت (از نظر وسایل) و آرام (از نظر سروصدای محیط) کنید مثلا صدای تلویزیون را قطع و زنگ موبایلتان را خاموش کنید و یا کودک پرسروصدای دیگر خانواده را به مراقبی مطمئن بسپارید

از آنجا که فعالیت جدید مراکز روزانه توانبخشی در دوران “پساکورونا” در شرایط بسیار ویژه ای قرار دارد و می بایست در واقع به صورت جهادگونه انجام شود ، میثاق نامه ای هم در این خصوص تنظیم شده که توسط پرسنل مراکز به امضاء میرسد:

میثاق نامه کارکنان مراکز در ارائه خدمات توانبخشی از راه دور

ویژه مراکز روزانه آموزشی توانبخشی

ما تیم آموزش و توانبخشی مرکز روزانه آموزشی توانبخشی ……………………. برای پیشبرد بهتر برنامه توانبخشی از راه دور، به نکات ذیل متعهد می گردیم:

• هیچ فعالیتی را بدون هماهنگی با مسئول فنی مرکز آغاز ننموده و یا پایان نمی دهیم.
• هیچ برنامه آموزشی از قبل تدوین نشده و اعلام نشده (به اتاق فکر، توانخواه و یا خانواده) را اجرا نمی کنیم.
• به تغییر سطح توانمندی توانخواهان حساس هستیم و آن ها را در گروه ها و کلاس های مناسب جایگزین می کنیم.
• در تهیه محتواهای آموزشی و توانبخشی خلاقانه و موثر با اتاق فکر مرکز همکاری می کنیم.
• قبل از ارائه هر محتوایی در کلاس های آموزشی انفرادی و گروهی، محتوا را در اتاق فکر مرکز طرح و محتوا را به صورت تیمی انتخاب و تایید می کنیم.
• همه ما که از طریق کلاس های مجازی با توانخواهان و خانواده ها در ارتباط هستیم، باید از میزان توانایی توانخواه و خانواده وی آگاه باشیم.
• قبل از تدوین برنامه آموزشی توانخواه و خانواده، بهترین زمان ارائه محتوای آموزشی به وی و دریافت تکلیف از وی را تا حد امکان در نظر می گیریم.
• قبل از ارائه برنامه آموزشی و توانبخشی در کلاس گروهی، باید توانخواهان و خانواده ها را در حد امکان از سطح تکلیف و میزان توانمندی توانخواهشان (ترجیحا به صورت فردی) مطلع نماییم.
• از توانخواه یا خانواده می خواهیم که دشواری های انجام تکالیف را به ما منتقل کند تا آن را برایش تا حد امکان مرتفع کنیم.
• نباید با ارائه محتواهای نسنجیده و پراکنده توانخواه یا خانواده را گیج و سردرگم کنیم.
• هیچگاه نبایستی ضعف های یک توانخواه یا خانواده را در گروه و در حضور سایر اعضا به مادر وی گوشزد کنیم. بهترین روش بیان فردی است.
• به تمام اعضای گروه، فرصتی برابر برای ابراز وجود می دهیم و اجازه نمی دهیم که یک یا دو نفر کنترل گروه را در دست گرفته و گروه را به یک کلاس خصوصی برای توانخواهان خویش تبدیل کنند.
• در اجرای برنامه ها و تکالیف آموزشی، صمیمی اما کاملا جدی هستیم.
• فرصت اظهار نظر های بی مورد (بخصوص غیر تخصصی) را به اعضا در مورد سایرین نمی دهیم.
• توانخواهان و خانواده ها را بمباران اطلاعات نمی کنیم.
• با دسته بندی محتواهای آموزشی و اجتناب از شلوغ کردن گروه آموزشی، در پیدا کردن محتوا ها مورد نیاز هر توانخواه یا خانواده به ایشان کمک می کنیم.
• یادمان باشد که در ابتدای جلسه آموزشی به توانخواه یا خانواده بگوییم که فایل آموزشی خود را ذخیره کند ولی اگر توانخواه یا خانواده ای موفق به ذخیره فایل خود نشد، محتوا را به طور اختصاصی برای وی ارسال کنیم.
• ما مربیان و تیم توانبخشی مرکز مراقب هستیم که در پاسخگویی به سوالات خانواده همراستا و هماهنگ عمل کنیم.
• همانگونه که مدیر مرکز پس از دریافت یارانه، در قبال پرداخت حقوق و تامین هزینه های اینترنتی پرسنل در اجرای برنامه خدمات توانبخشی از راه دور مرکز مسئول است، ما پرسنل مرکز نیز در قبال دریافت حقوق و نیز هزینه اینترنتی خدمات این برنامه، موظف به همکاری در اجرای برنامه توانبخشی از راه دور، به صورت مشخص شده در این شیوه نامه و در اتاق فکر مرکز هستیم.

نکته آخر اینکه در راستای اجرایی ساختن گام دوم فاصله گذاری اجتماعی(فیزیکی) و در پی ثبت اطلاعات مراکز تابعه در سامانهSalamat.gov.ir و دریافت کد رهگیری و مجوز شروع فعالیت و پروتکل بهداشتی مرتبط ،ابلاغیه دیگری نیز از سوی بهزیستی کشور در تاریخ ۹۹/۲/۱۰ جهت بازگشایی مشروط مراکز ابلاغ گردید که طی آن حداکثر دو سوم نیروها در مرکز حاضر و یک سوم دیگر نیز به صورت دورکاری و پیگیری اجرای برنامه آموزش و توانبخشی انجام وظیفه خواهند کرد.حضور توانخواهان مراکز نیز با توجه به نوع کاربری به شرح ذیل انجام می گیرد:

مراکز روزانه آموزشی توانبخشی :(همه گروههای معلولین اعم از ذهنی،نابینایی،ناشنوایی،جسمی حرکتی، اتیسم و سالمندان)برنامه ریزی جهت نوبت دهی و مراجعه روزانه توانخواهان با خانواده ها به مرکز و ارائه خدماتی نظیر ارزیابی، توانبخشی و یا مشاوره “موکدا” به صورت انفرادی” با خودداری از هرگونه تجمع و یا تشکیل کلاس(جهت رعایت فاصله گذاری اجتماعی )، با پیش بینی امکان پیگیری اثربخشی این خدمات از طریق اجرای برنامه آموزش و توانبخشی از راه دور.

مراکز حرفه آموزی و کارگاههای تولیدی حمایتی: برنامه ریزی نوبت دهی و مراجعه حداکثر ۱۰درصد ازتوانخواهان یا خانواده ها به صورت روزانه به مرکز البته با توجه به فضای فیزیکی قابل بهره برداری و پیگیری انجام تکالیف در منزل توسط مربیان در فضای مجازی.